Het graf van Petosiris

Op de begraafplaats Toena el-Gebel bij de oude plaats Sjmoenoe, het huidige el-Asjmoenein, bevindt zich het tempelvormige graf van Petosiris.  Het werd in 1920 opgegraven en beschreven door de Franse archeoloog Gustave Lefebvre.

Het graf dateert uit ca. 340 v.Chr., de tijd van de Tweede Perzische overheersing en is een uniek voorbeeld van Perzisch-Egyptisch mengstijl. De afbeeldingen in het graf zijn typisch Egyptisch, maar de stijl en uitvoering van de afbeeldingen zijn voor een deel Perzisch. Dit is vooral goed te zien aan de uitbeelding van kleding en haardracht.

In het graf zijn behalve Petosiris, ook zijn echtgenote en één van zijn zoons begraven. Petosiris was een Hogepriester in de tempel van Thot in Sjmoenoe en kwam uit een familie van hoge ambtenaren die allen verbonden waren aan deze tempel. Volgens een biografische tekst in het graf heeft Petosiris gezorgd voor de renovatie van de tempel.  Deze zou tijdens een periode van onrust beschadigd en verwaarloosd zijn.

Een andere tekst in het graf vermeldt dat hij een tempel voor de zonnegod Ra heeft opgericht. Dit zou erop kunnen wijzen dat er tijdens deze periode geen Egyptische farao was die het land bestuurde. Normaal gesproken zorgde de farao namelijk voor de stichting van de tempels.

Het graf van Petosiris is niet alleen aangelegd ter verering van de overledene, maar is ook gewijd aan zijn broer Djedefanch en zijn vader Nesysjoe.

Eén tekst in het graf is gericht aan de bezoekers en roept hen op om niet alleen de overledene, maar ook zijn vader en broer te eren. Een andere tekst roept de bezoekers op vooral goed te doen tijdens zijn of haar leven. Hij verwijst daarbij naar de ceremonie van het wegen van het hart, waarbij de god Thot, in zijn gestalte van een baviaan, een belangrijke rol zal spelen bij de beoordeling van de daden van ieder mens.

Het tempelgraf bestaat net als een godentempel uit een pronaos met daarachter een cultuskapel. De façade van de tempel bestaat uit zuilen met palmbladkapitelen. Ertussen bevinden zich schermmuren met afbeeldingen van Petosiris die offers aanbiedt  aan diverse goden. Daarbij staan ook zijn vele titels vermeld. I

n de pronaos bevinden zich prachtige reliëfs van het dagelijks leven. Voorstellingen tonen Petosiris die het senetspel speelt, juweliers en metaalarbeiders die aan het werk zijn, timmerlieden, parfumeurs. Diverse landbouwscènes tonen het plukken van druiven en het maken van wijn. De grafkapel is vrijwel vierkant.

Vier zuilen verdelen de ruimte in drie gedeeltes. In een tempel bevindt zich in de kapel een godenbeeld of barkschrijn. In het graf van Petosiris echter is in het midden van de kapel de schacht aangebracht naar de ondergrondse grafkamers. Deze ruimtes werden reeds in de Romeinse Tijd geplunderd.

De oostkant van de kapel is gewijd aan Nesysjoe, de vader van Petosiris. De westkant is gewijd aan zijn broer Djedefanch. In de kapel bevinden zich de gebruikelijke begrafenisscènes van offerdragers, offertafels en typische Oudegyptische afbeeldingen van vee- en moerasscènes.

Bijzonder zijn de piramideteksten in de noord-oosthoek naast de doorgang. De vier pilaren zijn gedecoreerd met afbeeldingen van de vader en broer in gezelschap van diverse goden. Tevens bevatten de pilaren de titels van beiden en diverse door hen uitgesproken teksten.

In de ondergrondse galerij naar de grafkamers staan de sarcofagen van Petosiris en zijn echtgenote Renpetnefer. De in het graf teruggevonden houten mummiekist van Petosiris bevindt zich momenteel in het Egyptisch museum in Caïro. De kist is gemaakt van grenenhout en ingelegd met gekleurd glaspasta. Behalve de houten mummiekist van Petosiris zijn er ook restanten en fragmenten van andere kisten gevonden.

LdJ

Bronnen:
– Ancient Egyptian Tombs: The Culture of Life and Death – Steven Snape
– Topographical Bibliography Vol. IV Lower and Middle Egypt – Bertha Porter & Rosalind L.B. Moss
– Vie de Petosiris – Emile Suys
– Le Tombeau de Petosiris – Gustave Lefebvre
– Foto van het graf van Petosiris – Lida de Jong