van Sennefer.
Op de westoever van de Nijl bij Loeksor, in de heuvels van Qoernet Moeraï, Sjeich Abd el-Qoerna, Assasif, el-Chocha en Dra Aboe el-Naga bevinden zich de graven van de edelen. Vanaf de 18de dynastie lieten hier zo’n vijfhonderd jaar lang hoge ambtenaren hun privégraven aanleggen.
Een van die graven is van Sennefer (TT 96). Sennefer was burgemeester van Thebe en ‘opzichter van de tuinen van Amon’. Hij was een van de belangrijkste ambtenaren tijdens de regering van farao Amenhotep II uit de 18de dynastie in het Nieuwe Rijk.
Waarschijnlijk was Sennefer een vertrouweling van de koning. Op een muurschildering in de grafkamer draagt hij een dubbel hartamulet met daarin de naam van de koning. In het graf worden de namen van vijf echtgenotes vermeld: Senetneferet, Senetnai, Senetmi, Senetemiah en Meryt. De echtgenotes Senetnai en Meryt worden afgebeeld op scènes in het graf.
Van de andere namen is onduidelijk of het om verschillende echtgenotes gaat of dat het de namen voor een en dezelfde persoon zijn. Er zijn drie dochters van Sennefer bekend: Moettoei is op verschillende scènes in de grafkamer te zien, Moetneferet is bekend van een beeld in het Egyptisch museum in Caïro en Nefertiri wordt afgebeeld op een beeld in het British museum.
De architectuur van het graf van Sennefer is bijzonder omdat hij ook zijn grafkamer liet decoreren. In de meeste privégraven uit die periode werd alleen de bovengrondse grafkapel gedecoreerd. De grafkapel van Sennefer bevat scènes uit het dagelijkse leven van Sennefer en oogsttaferelen. De belangrijkste afbeelding in de grafkapel toont Amenhotep II die de oogst zegent. De afbeeldingen in de grafkamer hebben allemaal betrekking op de begrafenis en de rituelen eromheen.
De decoraties in het ondergrondse deel van het graf zijn waarschijnlijk door twee kunstenaars aangebracht. Er zijn duidelijke verschillen te zien tussen de proporties van de figuren en de aangebrachte details. De afbeeldingen uit Sennefers graf zijn in vergelijking met die uit andere privégraven wat persoonlijker. Er is aandacht besteed aan de pruiken die hij draagt, zijn baard, zijn kleding en het ‘eregoud’ dat hij om zijn nek heeft.
In de grafkamer bevinden zich vier pijlers. Op de meeste pijlers staan afbeeldingen van echtgenote Meryt, die diverse geschenken aan Sennefer aanbiedt. Op de noordoostelijke en zuidoostelijke pijler is het mondopeningsritueel afgebeeld. Dit ritueel is ook te zien in de schilderingen op de oost- en zuidwand. Op de westwand bevinden zich afbeeldingen van Sennefers begrafenisstoet. Vier ossen trekken de sarcofaag van Sennefer op een slede naar het graf. Dienaren brengen verschillende grafgoederen naar het graf.
Op de noordwand van het graf staan in drie registers priesters afgebeeld, staand voor Sennefer die aan een tafel met offerandes zit. In twee registers wordt op de noordwand ook verslag gedaan van de symbolische pelgrimstocht naar Abydos. Sennefer en Meryt bevinden zich in een schrijn aan boord van een bark die in noordelijke richting naar Abydos vaart. In het onderliggende register wordt de terugreis naar Thebe getoond. Opvallend is dat Sennefer en Meryt op dit schip ontbreken.
Op de oostwand staan Sennefer en Meryt in een schrijn voor de goden Osiris en Anoebis. Achter de schrijn is spreuk 151 uit het Dodenboek aangebracht. De spreuk gaat over het balsemen van de overledene en het behoud van zijn gemummificeerde lichaam. In het midden van de muur voltooit Anoebis de mummificatie van Sennefer. Echtgenote Senetnai vergezelt Sennefer op muurschilderingen in het graf tijdens het offeren aan de god Amon.
Het graf van Sennefer staat tegenwoordig bekend als ‘het graf van de druivenranken’. Deze naam dankt het graf aan de druiventakken die de schilders op delen van het plafond van de grafkamer aanbrachten. De kwaliteit van het gesteente waaruit het graf is uitgehakt was van slechte kwaliteit. Om een egaal oppervlak te krijgen zouden de werklieden een dikke laag pleisterwerk moeten aanbrengen.
Maar dit was onmogelijk op het plafond. Dit werd opgelost door op het golvende plafond druiventrossen te schilderen. Op andere delen van het plafond werden geometrische figuren aangebracht. Mogelijk waren dit imitaties van de geweven matten waarmee de Egyptenaren hun woningen versierden.
Het graf is al in de oudheid bezocht door reizigers. In een van de hartamuletten die Sennefer draagt, is namelijk de Griekse naam Alexander geschreven. De Britse reiziger Robert Hay (1799 – 1863) bezocht het graf in 1826 en kopieerde enkele van de muurschilderingen in het graf.
Er zijn diverse pogingen geweest om muurschilderingen uit het graf te roven. Zo is een begrafenistafereel in het Archeologisch Museum in Florence waarschijnlijk afkomstig uit de bovenbouw van het graf. Het graf heeft in oktober 1994 zwaar te lijden gehad onder een storm en overstromingen.
JR
Bronnen:
– Het Dal der Koningen, de graven en graftempels van West-Thebe – (Red.) Kent R. Weeks
– De schatten van Luxor en de Vallei der Koningen – Kent. R. Weeks
– Dal der koningen – Alberto Siliotti