Afbeelding op de
rugleuning van de troon van Toetanchamon,
Egyptisch Museum, Caïro.
Anchesenpaäton en Toetanchaton waren beiden kinderen van farao Achnaton. Ze hadden wel ieder een andere moeder. Nefertiti was de moeder van Anchesenpaäton. Haar naam betekent ‘Zij die leeft voor de Aton’.
Reliëfvoorstellingen in de rotsgraven van Tell el-Amarna tonen haar in het gezelschap van haar zussen als naakt kind met een langgerekt achterhoofd. Anchesenpaäton was waarschijnlijk ook enige tijd gehuwd met haar vader Achnaton. Uit dit huwelijk stamde mogelijk een dochter ‘Anchesenpaäton de Jongere’. Toetanchaton volgde zijn vader op als farao en trouwde met zijn acht jaar oudere halfzus Anchesenpaäton.
Net zoals dat bij het koninklijk echtpaar Achnaton en Nefertiti het geval was, beschouwden Toetanchaton en Anchesenpaäton zichzelf als een regerend koningsduo. Dit blijkt niet alleen uit het dragen van de koninklijke waardigheidstekens zoals een ureausslang aan het voorhoofd of een kroon op het hoofd. Ook werden hun namen steevast in een cartouche geschreven.
Kort na de dood van hun vader verliet het koninklijk paar de residentiestad Achetaton, het huidige Tell el-Amarna, en keerde terug naar de voormalige administratieve hoofdstad Memfis. Daar namen zij hun intrek in het oude paleis van farao Thoetmoses I. Opvallend is dat ook kort hierna het oude geloof in Amon werd hersteld. Ongeveer tegelijkertijd veranderden ze hun namen in Toetanchamon en Anchesenamon. Daarmee maakte het echtpaar duidelijk dat ze het volk terug wilden voeren naar de oude waarden en het oude geloof waarin Amon de rijksgod was.
Ook de typische stijl van de Amarnakunst werd grotendeels gelaten voor wat het was. Voortaan zou alles weer worden weergegeven volgens de vroegere kunstnormen. Toch is de invloed van de kunstzinnige opvattingen van Achnaton en Nefertiti tijdens de regering van Toetanchamon in subtiele vorm blijven voortbestaan. De voorstellingen van Anchesenamon vormen het voorbeeld bij uitstek van de post-Amarnakunst.
Tijdens de periode waarin Toetanchamon doorheen het hele land zijn herstelwerkzaamheden aan de tempels laat doorvoeren, wordt Anchesenamon vrijwel altijd samen met haar man uitgebeeld. Verscheidene beelden van het koninklijk echtpaar in de tempel van Karnak en de Loeksortempel tonen hen als de plaatsvervangers van de Amon en zijn goddelijke echtgenote Moet of Amonet.
De naam van Anchesenamon wordt ook vaak genoemd op de persoonlijke voorwerpen uit het graf van Toetanchamon. In de voorstellingen neemt zij vaak de rol op zich van Egyptische godinnen zoals Maät, Isis en Hathor. In het graf van Toetanchamon zijn ook onder andere twee gemummificeerde meisjes teruggevonden. Het ene lijkt afkomstig van een miskraam na ongeveer vijf maanden. Het tweede kind is ofwel bij de geboorte, ofwel vlak daarna gestorven. Het is zeer waarschijnlijk dat Anchesenamon de moeder van deze twee meisjes was. De twee babymummies worden bewaard door de Universiteit van Caïro.
Anchesenamon droeg een aantal koninklijke titels, waaronder ‘Lijfelijke Koningsdochter’, waarmee wordt verwezen naar haar vader die koning was. Daarnaast droeg ze ook de titels ‘Grote Koninklijke Echtgenote’ en ‘Vrouwe van de Twee Landen’. De laatste twee zijn typische titels die haar kenmerken als koningin.
Tempel van Karnak, Loeksor.
Na de dood van Toetanchamon komt godsvader Eje op de troon. In Berlijn wordt een ring bewaard waarop de cartouches van Eje en Anchesenamon naast elkaar te zien zijn. Deze ring voedt de theorie dat Anchesenamon na Toetanchamon getrouwd zou zijn geweest met de veel oudere Eje, die mogelijk haar grootvader was van moeders kant. Tegelijkertijd zou Eje door dit huwelijk zijn aanspraak op de troon verstevigen.
Er zijn echter geen historische bronnen bekend waarin dit huwelijk is geregistreerd.
Anchesenamon is wellicht ook degene die na het overlijden van Toetanchamon contact zoekt met de koning van de Hethieten: Soepiloelioemas. In de hoofdstad van deze koning is een brief teruggevonden, afkomstig van een Egyptische koningin waarvan de naam niet bewaard is gebleven. In de brief vraagt de koningin aan de Hethitische koning om haar één van zijn zonen te sturen. Zij kan hem dan trouwen en hij zal farao van Egypte worden. De koning vertrouwt het niet en laat de situatie checken. Uiteindelijk gaat hij toch akkoord en stuurt één van zijn zonen, maar hij wordt bij de Egyptische grens onderschept en vermoord. Dit komt de relatie tussen de beide landen niet ten goede.
Hierna wordt Anchesenamon niet meer genoemd. Er wordt vanuit gegaan dat ze ergens in de omgeving van Loeksor is begraven, maar waar is niet bekend. Noch haar graf, noch haar mummie zijn ooit gevonden.
MvK
Bekijk ook de koningskaart van Toetanchamon
Bronnen:
– Chronicle of the Queens of Egypt – J. Tyldesley
– Het oude Egypte in word en beeld – T. Wilkinson
– The Complete Royal Families – A. Dodson en D. Hilton
– Farao’s van de Zon, Achnaton, Nefertiti, Toetanchamon – R. Freed, Y. Markowitz en S.H. D’Auria
– Syllabus: Hymnen aan de Aton – H. Pragt