RMO, Leiden.
Karakteristiek voor de regeerperiode van Amenhotep III zijn grote gedenkscarabeeën die aan de onderkant inscripties bevatten om de grote daden van Amenhotep III te herdenken. Er zijn meer dan tweehonderd exemplaren gevonden. Ze variëren in omvang van 4,7 cm tot 11 cm. Ze zijn allemaal van blauw of groen faience (een type aardewerk dat met een blauw of groen laagje is geglazuurd).
De gedenkscarabeeën zijn in te delen in vijf categorieën:
- Een zeldzame groep bestaat uit vijf scarabeeën die verslag doen van een wilde stierenjacht die plaats vond in het 2de regeringsjaar. Deze geven het beeld van de jonge Amenhotep III tijdens de koninklijke jacht. De jacht op grote dieren zoals leeuwen, olifanten en wilde stieren was een favoriete bezigheid van koningen, maar het was meer dan een vrijetijdsbesteding. Het succes van de koning tijdens de jacht stond symbool voor het succes van de koning op het slagveld (veel koninklijke jachtpartijen vonden plaats na het behalen van een militaire overwinning). Tevens was het een symbool van de koning als goddelijke heerser die de chaos wist te overwinnen.
- 123 scarabeeën doen verslag van het totaal aantal gedode leeuwen tijdens koninklijke jachtpartijen van het 1ste tot het 10de regeringsjaar. Amenhotep III doodde ‘met zijn eigen pijlen’ 102 (op een aantal exemplaren staat 110) leeuwen.
- Vijf scarabeeën melden de aankomst van de Mitannische prinses Giloesjepa tijdens het 10de regeringsjaar van Amenhotep III. Giloesjepa was de dochter van de Mitannische koning Sjoettarna. Zij was de eerste van vele buitenlandse prinsessen die naar Egypte gestuurd zouden worden. De scarabeeën vertellen dat de prinses niet alleen kwam. Een gevolg van 317 dienaressen kwam met haar mee naar Egypte.
- Elf scarabeeën zijn afkomstig uit het 11de regeringsjaar en gaan over het aanleggen van een kunstmatig meer voor koningin Teje.
- De laatste groep bestaat uit de huwelijksscarabeeën. De 65 gevonden exemplaren spreken over de ouders van koningin Teje en over het feit dat zij de echtgenote is van een machtige koning. In de teksten wordt geen melding gemaakt van een voltrokken huwelijk tussen Amenhotep III en Teje. Een alternatieve benaming voor deze categorie kan daarom ‘de Teje scarabeeën’ zijn.
RMO, Leiden.
In het verleden werd verondersteld dat de gedenkscarabeeën in verschillende regeringsjaren waren vervaardigd. De huwelijksscarabeeën in het 1ste regeringsjaar, die over de stierenjacht in jaar twee, de leeuwen- en Giloesjepa-scarabeeën in het 10de en de meer-scarabeeën in het 11de regeringsjaar.
Onderzoek heeft echter aangetoond dat de variatie tussen de scarabeeën in elke afzonderlijke categorie vergelijkbaar is met de verschillen tussen alle teruggevonden scarabeeën. Dit suggereert dat de exemplaren uit alle categorieën op hetzelfde moment en zelfs in dezelfde werkplaats vervaardigd zijn.
Omstreeks het 11de regeringsjaar heeft Amenhotep III opdracht gegeven om de in zijn ogen belangrijke momenten uit zijn regeerperiode aan te laten brengen op verschillende scarabeeën. Deze werden vervolgens over het rijk en de daaromheen liggende gebieden verspreid, verslag doend van de grootse daden van de koning.
PvG
Bekijk ook de koningskaart van Amenhotep III
Bronnen:
– Amenhotep III Perspectives on his Reign – D. O’Connor en E.H. Cline
– Egypt’s Dazzling Sun: Amenhotep III and his World – A. Kozloff en B. Bryan
– The large Commemorative Scarabs of Amenhotep III – E.J. Brill
– Ancient records of Egypt vol. 2 – J.H. Breasted