Behalve een koninklijke begraafplaats waren er in Alexandrië net buiten de stadsmuren aan de oost- en westkant van de stad nog twee grote belangrijke necropolen. In de Ptolemaeën Tijd woonden de Grieken en andere buitenlanders aan de oostkant van de stad en ze wilden daar ook begraven worden.
De oorspronkelijke plaatselijke bevolking woonde meer aan de westkant van de stad en werd daar na hun overlijden ook begraven. Aan het einde van de Ptolemaeën Tijd en tijdens de Romeinse periode werd de stad uitgebreid aan de westkant. Wellicht is dat de reden dat men in die periode meer gebruik ging maken van de westelijke begraafplaatsen. In de 3de en 2de eeuw v.Chr. gaven vooral de Grieken nog de voorkeur aan een crematie in plaats van een begrafenis. Later werd door hen ook het Egyptische gebruik van mummificeren overgenomen.
De graven in Alexandrië kunnen worden verdeeld in twee belangrijke categorieën. De bovengrondse graven en de ondergrondse graven. De bovengrondse graven bestaan uit gegraven kuilen met daarboven een klein stenen monument of soms een grafheuvel met daarop een stèle. Deze bevatte inscripties of schilderingen met de naam en leeftijd van de overledene. De ondergrondse graven bestaan uit verschillende in de rotsen uitgehakte gangen en vertrekken. Deze werden voorzien van diverse nissen, zogenaamde loculi, voor het bijzetten van de overledene.
Es-Sjatbi is de oudste begraafplaats van Alexandrië en waarschijnlijk aangelegd vlak na de stichting van de stad rond de 3de eeuw v.Chr. De graven van Es-Sjatbi liggen vlak aan zee, net ten oosten van waar ooit de oorspronkelijke stadsmuur stond. Mogelijk was deze begraafplaats samen met de begraafplaats van Moestafa Kemal onderdeel van een aaneengesloten reeks van begraafplaatsen. De sociale status van de overledenen binnen de Alexandrijnse begraafplaatsen is moeilijk te bepalen. Graven werden niet alleen aangelegd voor families, maar ook voor leden van gilden of bijvoorbeeld religieuze groeperingen. Veel van de oorspronkelijke familiegraven zijn hiervoor later uitgebreid met meerdere vertrekken en loculi, waardoor complete grafcomplexen ontstonden.
Van de twee graven van Es-Sjatbi zijn van slechts één daarvan restanten te zien. Van het tweede graf is helaas niets meer bewaard gebleven. De restanten van het nog bestaande graf zijn zwaar beschadigd door de weersomstandigheden aan de kust. Het is gemodelleerd naar een Grieks woonhuis, bestaande uit een ingang, een gang, een hof, een voorvertrek en een grafkamer. De trap voert naar een gang die uitkomt in de oorspronkelijke gang naar een open hof. Vanuit de open hof voert een voorvertrek naar de uiteindelijke grafkamer. Deze is voorzien van een dubbele sarcofaag in de vorm van een bed compleet met kussen.
Nationaal Museum, Alexandrië.
In de open hof bevindt zich een altaar voor offergaven. In een latere periode is het graf uitgebreid en was het niet meer uitsluitend een familiegraf. Er werden drie vertrekken met loculi aan toegevoegd, ten westen van de open hof, aan de westkant van de kleine gang en ten oosten van de eerste gang. De ingang van het graf was oorspronkelijk voorzien van Dorische en Ionische halve zuilen met schijnramen en deuren in de tussenwanden. Het graf was niet voorzien van een bron of cisterne.
Tijdens opgravingen zijn er veel belangrijke vondsten gedaan waaronder polychrome terracotta beeldjes van twee Alexandrijnse dames. Deze beeldjes bevinden zich nu in het Nationaal Museum van Alexandrië. Ze zijn gemaakt in en vernoemd naar de Griekse stad Tanagra en waren erg populair in de 4de eeuw v.Chr. De meeste van deze beeldjes geven vrouwen weer in traditionele Griekse kledij. Sommige dragen hoeden andere houden een kind, een waaier of een huisdier vast. Er werden ook beeldjes gemaakt van mannen, kinderen, oudere vrouwen en verschillende beroepen.
Op dezelfde begraafplaats zijn tevens oppervlaktegraven gevonden. Deze bestonden uit putten waarin urnen met de as van de overledene werden bijgezet. Bovenop deze putten stonden kleine monumentjes in de vorm van een soort trappenpiramide met stèles. Sommige stèles waren beschilderd, andere waren voorzien van reliëfs.
LdJ
Lees ook: de graven van Anfoesji in Alexandrië.
Bronnen:
– Alexandria Archeological Sites – Dr. H. Riad
– Alexandria Illustrated – M. Haag
– Alexandria Rediscovered – J.Y. Empereur
– Foto grafcomplex – Lida de Jong