Nefertari

‘Geliefde grote koninklijke echtgenote Nefertari Meryt-net-Moet, zij voor wie de zon schijnt.’  Zo noemt Ramses II zijn favoriete echtgenote op de façade van de kleine tempel in Aboe Simbel. De tempel is gewijd aan Hathor, maar ook aan zijn vrouw. 

Over haar afkomst is niets bekend. Waarschijnlijk was ze daarom niet van koninklijken bloede. Ze wordt nergens ‘koningsdochter’ genoemd. Wel droeg ze de titel ‘Erfelijke Edelvrouwe’. Deze toevoeging bij haar naam is de zeldzame variant van een mannelijke eretitel die tijdens het leven aan een hoogwaardigheidsbekleder kon worden gegeven. Het zegt echter niets over diens afkomst.

Haar namen ‘Nefertari Meryt-net-Moet’, zijn niet zomaar gekozen. De naam Nefertari was al bekend van Ahmes-Nefertari, de stammoeder van de 18^de dynastie. Zij werd ten tijde van Ramses II vereerd in Deir el-Medina. Haar naam had dus veel positieve associaties. ‘Meryt-net-Moet’, betekent ‘Geliefd door Moet’. Daarmee wordt mogelijk verwezen naar de Thebaanse achtergrond van Nefertari. De godin Moet vormde samen met Amon het belangrijke godenpaar van Thebe. 

Vermoedelijk zorgde Nefertari door haar huwelijk met Ramses II voor een stevige band tussen de koninklijke familie der Ramessiden in de Nijldelta en een voorname familie uit Thebe.

Nefertari was waarschijnlijk nog een tiener toen ze in het huwelijk trad met de niet veel oudere prins Ramses. Toen hij ongeveer 25 was, werd hij tot farao gekroond. Al in zijn eerste regeringsjaar wordt hij genoemd samen met zijn oudste zoon Amonherchopsjef. Nefertari moet dus al vrij snel na haar huwelijk haar eerste zoon hebben gebaard. Er zouden nog zeven of acht kinderen volgen.

Nefertari had waarschijnlijk een actieve rol in zowel religieuze als staatsaangelegenheden. In het eerste regeringsjaar van Ramses II staat ze samen met haar man afgebeeld bij de inauguratie van de nieuwe hogepriester van Amon, Nebwenenef. In Gebel el-Silsila staat ze afgebeeld terwijl ze ‘de goden tevreden stelt’. Dit is heel bijzonder, omdat dit traditioneel door de farao werd gedaan in zijn rol als hogepriester van Egypte. Elders in de steengroeve wordt ze ‘meesteres van de beide landen’ genoemd. Een farao kan de titel dragen ‘heer van de beide landen’, maar de titel werd doorgaans niet vertaald naar een vrouwelijke vorm. Dit doet vermoeden dat Nefertari daadwerkelijk iets had in te brengen bij het dagelijkse bestuur van Egypte.

In het 3^de regeringsjaar van Ramses II wordt Nefertari meer dan levensgroot afgebeeld aan de binnenkant van de eerste pyloon van de Loeksor tempel. Daarna wordt het een tijdje stil rond Nefertari. Uit het 21^ste regeringsjaar van Ramses stamt het volgende levensteken: een brief van Nefertari aan de Hettitische koningin Padoechepa.

In dat jaar tekent Ramses een vredesverdrag met de Hettitische koning Hattoesili. Padoechepa lijkt het initiatief te hebben genomen voor de briefwisseling, waarop Nefertari beleefdheidshalve verplicht is om te antwoorden. In de brief schrijft ze over haar wens voor een langdurige vrede tussen de twee koninkrijken. Tevens benadrukt ze dat ze een goede relatie wil onderhouden met haar ‘zuster’ in Hatti, zoals het Hettitische rijk werd aangeduid.

Eén van de bekendste monumenten voor Nefertari staat in Aboe Simbel. De kleinste van de twee tempels is aan haar gewijd. In de façade staat ze twee keer in kolossale grootte weergegeven. Ze wordt geflankeerd door Ramses II en ze wordt bijna even groot afgebeeld, wat een bijzondere eer is.

Naast hun benen is een aantal van hun kinderen weergegeven. In de tempel is de koningin te zien terwijl ze offers brengt aan diverse goden en godinnen, soms alleen en soms vergezeld van haar man.

Achter in de tempel is een bijzondere kroningsscène van Nefertari te zien. Hathor en Isis zetten haar een kroon op het hoofd die ze zelf ook dragen. De kroon van de koningin is extra voorzien van twee gestileerde struisvogel veren.

De tempels in Aboe Simbel werden plechtig in gebruik genomen in het 24^ste regeringsjaar van Ramses II. De inauguratie staat weergegeven op de rotswand buiten de tempel. De koninklijke familie is te zien, inclusief een zittende Nefertari. Ze gaat gekleed met de koninklijke waardigheidstekenen.

In een ander register is het echter haar dochter Meritamon die haar moeders plaats inneemt. Wellicht is deze voorstelling later aangebracht toen Nefertari was overleden. Het is zeker dat Nefertari ten tijde van het jubileumfeest in het 30^ste regeringsjaar niet meer in leven was, aangezien ze nergens wordt afgebeeld. Nefertari werd begraven in de prachtige tombe QV66 die Ramses voor haar heeft laten aanleggen in het Dal der Koninginnen.

MvK

Bekijk ook de koningskaart van Ramses II

Bronnen:
–  The tomb of Nefertari, House of Eternity – J.K. McDonald.
–  Chronicle of the Queens of Egypt – J. Tyldesley
–  De Grote Farao’s – T.G.H. James
–  The Complete Royal Families of Ancient Egypt – A. Dodson & D. Hilton
–  Kroniek van de Farao’s –-P.A. Clayton