Metropolitan Museum of Arts, New York.
De oude Egyptenaren kenden diverse methoden om vis te vangen, namelijk met netten, met een speer of harpoen waaraan vissen gespietst werden of met hengels. Omdat de belangrijkste reden om vis te vangen de behoefte aan eten was, kunnen vanuit ons hedendaags perspectief niet alle methodes als sport worden beschouwd.
Visvangst met netten
Vanuit boten konden vissen met werpnetten worden gevangen. Ook werd met sleepnetten vanaf de oever van de Nijl vis gevangen. In de Delta werd in de smallere zijtakken van de rivier met boognetten gewerkt. Deze vorm van visvangst bevat geen enkel sportief element.
Spietsen van vissen
graf van Anchtifi te Moalla.
Vis vangen door ze te spietsen aan een speer of een harpoen vergt meer fysieke en mentale vaardigheden van de visser. Toch kan vanuit een modern standpunt ook deze vorm van visvangst niet als een sport worden beschouwd. In veel landen is deze methode tegenwoordig zelfs verboden. Vanaf de 5de dynastie zijn voorstellingen bekend die de grafeigenaar tonen, staand op een papyrusboot met een lange, tweeledige speer in beide handen. Hij is op zoek naar prooi en wacht geduldig het moment af om een vis te doden met een snelle en vaardige beweging. In vrijwel alle mastabavoorstellingen wordt de nijlbaars samen met de tilapia gespietst met de dubbele speer. Dit moet worden beschouwd als een symbolische afbeelding, want nijlbaars en tilapia hebben verschillende biotopen. De nijlbaars verblijft doorgaans in diep water en is niet zomaar met een speer te vangen. Bij het spietsen van vissen werd ook wel eens een ‘roller’ gebruikt. Dit werktuig bestaat uit een stukje hout in het midden van de speer waaraan een vrij bewegende spil zat. De lijn die aan de speer vastzat, werd rondom de spil gewikkeld. De beste weergave van zo’n roller is te zien het graf van Anchtifi te Moalla, uit het einde van de Eerste Tussenperiode. Het Thebaanse graf van de hoge ambtenaar Meketra dateert uit dezelfde periode. In zijn graf zijn vele fraaie houten modellen aangetroffen waaronder een boot met een kleine hut en zes roeiers. Op de boeg van de boot staan twee mannen elk met een speer in hun handen waaraan een roller bevestigd zit.
hengel. Uit BH 3 van Chnoemhotep
te Beni Hassan.
Hengelen
Het hengelen met een vishaak aan een lijn is al in de Predynastische Tijd bekend. De eerste voorstellingen van hengelen als een aangenaam tijdverdrijf en als sportieve activiteit dateren uit de 5de dynastie. Opvallend is dat het slechts zelden de grafeigenaar zelf is die zich met deze activiteit bezighoudt. Gezeten in kleine papyrusbootjes voeren dienaren de taak uit. In aanwezigheid van hun meester, zitten ze geduldig met een lijn in hun handen. Men gebruikte vrij dikke lijnen, gemaakt van linnen, met daaraan een koperen vishaak bevestigd. Hiermee kon men vooral grote vissen vangen. Men hield de lijn met een hand vast en liet hem via de zijkant van de boot in het water glijden. Een knuppel werd gereed gehouden om de vis bewusteloos te slaan. Het doden van de vis zou het rottingsproces meteen op gang brengen. Drie tot vijf vishaken werden over het algemeen aan een lijn bevestigd. Ook dubbele vishaken waren niet ongebruikelijk. Over het aas dat werd gebruikt is niets bekend, het is in ieder geval wel zeker dat de Egyptenaren geen kunstaas kenden.
De oudste voorstellingen van vishengels dateren uit het Middenrijk. In Beni Hassan zijn twee vissers te zien. De ene zit gehurkt en houdt een eenvoudige vislijn in zijn hand. De ander staat rechtop en hanteert een vishengel. Hoewel houten drijvertjes aan visnetten werden bevestigd, zijn dobbers aan vishengels niet bekend. Het hengelen met een vishengel werd dan ook vrijwel altijd vanaf de oever gedaan en niet aan boord van een papyrusboot. Een lijn met meerdere haken werd dan door het water getrokken. Wanneer de lijn niet diep genoeg zonk, werd deze verzwaard met gewichtjes. Enkele Thebaanse graven uit het Nieuwe Rijk tonen de grafeigenaar terwijl hij samen met zijn echtgenote zit te vissen. Blijkbaar was de hengelsport uitgegroeid tot een favoriete vrijetijdsbesteding binnen de hogere klasse in de Egyptische samenleving. De omgeving waar zich dit gezellige samenzijn afspeelt, is echter veranderd ten opzichte van vroegere voorstellingen. In het Oude Rijk werd het onherbergzame papyrusmoeras getoond. In het Nieuwe Rijk zijn het kunstmatig aangelegde visvijvers waar de koppels op een klapstoeltje zitten te genieten van de rust en stilte. De man hanteert altijd de hengel. Een schildering in graf TT 93 toont hoe Kenamon twee hengels bij zich heeft. Aan beide zijn twee lijnen bevestigd. Met een elegant gebaar overhandigt Kenamon een vishengel aan zijn vrouw, die de gevangen vis mag verwijderen. Het bijschrift leest ‘plezier beleven bij zijn vijver aan de westoever van de stad.’
HJP
– Sport am Nil, Texte aus drei Jahrtausenden ägyptischer Geschichte – W. Decker
– Sport und Spiel im Alten Ägypten – W. Decker
– Der Sport im alten Ägypten – A.D. Touny en S. Wenig
– Egyptian Games and Sports – J.A. Tyldesley
– Cursus Sport en Spel – H.J. Pragt