Teje

Koningin Teje was de ‘Grote Koninklijke Echtgenote’ van Amenhotep III uit de 18^de dynastie. Zij werd geboren als de dochter van het niet-koninklijke echtpaar Joeya en Toeya. Vader Joeya was welgesteld en had vele indrukwekkende eretitels, waaronder ‘Opzichter van de paarden van de koning’. Daarnaast droeg hij ook de meer zeldzame titel ‘Godsvader’. Moeder Toeya was onder andere ‘Zangeres van Hathor en van Amon’ en het ‘Hoofd van de Harem van Amon en van Min’.

Teje had ook een broer, Anen, die opklom tot ‘Tweede Profeet van Amon’, en die daarnaast ook nog vele eretitels bezat, waaronder ‘Zegelbewaarder des Konings’.

Het graf van Joeya en Toeya is ongeschonden aangetroffen, maar slechts de mummiekisten van haar moeder Toeya vermelden dat haar dochter koningin was. Haar vader en broer reppen er met geen woord over. Ondanks het feit dat ze niet vaak werd genoemd, is het wel zeker dat ze koningin was.

In zijn tweede regeringsjaar huwde Amenhotep III met Teje en liet hij dit bekend maken via vele gedenkscarabeeën. Dit is heel bijzonder, want een huwelijk was gewoonlijk besloten en een privéaangelegenheid.
Op de scarabeeën staat de tekst: “…Amenhotep, heerser van Thebe, gegeven leven, en de grote koninklijke echtgenote Teje, moge zij leven. De naam van haar vader is Joeya en de naam van haar moeder is Toeya; ze is de vrouw van een machtige koning….”

Teje was waarschijnlijk pas twaalf of dertien jaar oud toen ze trouwde met de ongeveer even oude Amenhotep III. Vanaf dat moment is haar naam steeds naast die van haar echtgenoot te zien. Niet alleen op monumenten, maar ook op gewone gebruiksvoorwerpen. De koningin werd dus in één adem met de koning genoemd. Van Teje zijn portretkopjes teruggevonden waarin ze als godin wordt voorgesteld. Ze draagt daar namelijk een kroon van gestileerde koeienhoorns waartussen de zonneschijf prijkt. Teje draagt ook vaak twee koninklijke cobraslangen aan het voorhoofd.

De mummie van Teje is op een vreemde plaats in het Dal der Koningen teruggevonden. Een bekend reusachtig dubbelbeeld van Amenhotep III en Teje in het museum in Caïro toont de koningin even groot als de koning. Opnieuw een bijzonder gegeven, want vrouwen werden doorgaans kleiner afgebeeld dan hun man. Dit alles wijst erop dat zij tijdens de regering van haar man als goddelijke vorstin meeregeerde.

Teje had vele titels, maar niet de titel ‘Godsvrouw van Amon’. Daarom zijn er weinig verwijzingen naar haar in de tempel van Amon in Karnak teruggevonden. Wel werd ze geïdentificeerd met de godinnen Maät en Hathor. Ze is te zien met een kroon met koeienhoorns en een zonneschijf, tekenen van Hathor. Daarnaast draagt ze ook vaak een sistrum, wat typisch het instrument van Hathor was.

Teje en Amenhotep III hadden zes kinderen. Twee zoons met de namen Thoetmoses en Amenhotep en vier dochters, die Satamon, Hennoetaneb, Isis en Nebetah heetten. Mogelijkerwijs zou er nog een vijfde dochter kunnen zijn, omdat Teje in een graf in Tell el-Amarna is afgebeeld met een meisje dat ‘koningsdochter’ wordt genoemd. Echter, de naam van het prinsesje is Baketaton.
Het is niet duidelijk of dit een vijfde dochter van Teje is, of dat dit één van de andere dochters is met een nieuwe naam. Een nieuwe naam die beter bij de regering van haar zoon Amenhotep IV / Achnaton paste die de zonnegod Aton boven alle andere goden verhief.

De invloed van deze belangrijke koningin beperkte zich niet tot Egypte. Teje speelde een belangrijke rol in de diplomatieke correspondentie van haar tijd. Zo schreef ze na het overlijden van haar echtgenoot brieven onder haar eigen naam naar Toesjratta, de vorst van Mitanni. Dit laat zien dat ze als moeder van de inmiddels zelfstandig regerende farao Amenhotep IV / Achnaton nog steeds een hoge positie bekleedde. Teje zou anders nooit dergelijke correspondentie hebben kunnen voeren.

Na de dood van haar man heeft Teje nog minstens acht jaar verder geleefd. Ze moet in het koningsgraf te Tell el-Amarna, het oude Achetaton, zijn begraven door haar zoon. Na het verlaten van de stad werd Teje herbegraven in graf KV 55 van het Dal der Koningen te Thebe. Haar mummie die bekend staat als ‘de oudere dame’ werd echter aan het begin van de 21^ste dynastie samen met de mummies van ‘de jongen’ en ‘de jonge vrouw’ overgeplaatst naar een nis in het graf KV 35 van Amenhotep II.

Bij de ontdekking van het graf van Toetanchamon is een plukje haar aangetroffen in een kistje met daarop de naam van Teje. Amerikaanse onderzoekers hebben dit haar in 1975 vergeleken met dat van ‘de oudere dame’. Zij identificeerden de mummie als die van Teje. Haar zoon, prins Thoetmoses, is op ongeveer twaalfjarige leeftijd gestorven. Het is niet uitgesloten dat de mummie van ‘de jongen’ aan hem mag worden toegeschreven.

Over de identiteit van de mummie van ‘de jonge vrouw’ liepen de meningen binnen de egyptologie lang uiteen. In februari 2010 is DNA-onderzoek uitgevoerd en vastgesteld is dat de mummie van deze jonge vrouw de moeder van Toetanchamon is. Maar niet alleen dat, ze is een dochter van Amenhotep III en Teje en daarmee een volle zus van Achnaton.

MvK & RdJ

Bekijk ook de koningskaart van haar man Amenhotep III

Bronnen:
– The Complete Royal Families of Ancient Egypt – A. Dodson en D. Hilton
– Syllabus: De Koninginnen van Egypte – H. Pragt
– Chronicle of the Queens of Egypt – J. Tyldesley
– Zonnekoning van Egypte – J. Fletcher
– Kroniek van de farao’s – P.A. Clayton