Dal der Koningen, Loeksor.
In een klein zijkamertje in KV 17, het graf van Sethy I uit het Nieuwe Rijk, is het zogenoemde ‘Boek van de Hemelkoe’ opgenomen. Het boek staat in hiërogliefen op de wanden geschreven, met in het midden een mooie voorstelling van de hemelkoe.
In het boek van de hemelkoe zijn meerdere verhalen opgenomen. Eén daarvan is de mythe van de vernietiging van de mensheid.
De mythe vertelt over de koning der goden: de zonnegod Ra. Hij regeert al heel lang over de mensen en goden, maar hij is oud geworden. Er wordt beschreven dat zijn botten als zilver zijn, zijn huid als goud en zijn haar als echte lapis lazuli (dit is een typische manier waarop een godheid wordt beschreven).
De mensen zijn niet langer bang voor Ra en beramen een plan tegen hem. Maar Ra hoort het en zegt tegen hen in zijn gevolg: ‘Ontbied mijn Oog, en breng ook Sjoe, Tefnoet, Geb en Noet, samen met de vaders en moeders die bij mij waren toen ik nog in het noen-water was. Breng ook mijn god Noen en laat hem zijn hofhouding meenemen. Maar breng hen zachtjes, zodat de mensen niet zien wat er gebeurt en hun hart niet zal vluchten. Kom samen met hen naar het paleis zodat zij hun advies kunnen geven.’
De gevraagde goden komen naar het paleis en stellen zich aan de twee zijden van Ra op. Ze buigen hun hoofd naar de grond en ze zeggen tegen hem: ‘Spreek tegen ons totdat wij het horen.’
Dan zegt Ra tegen Noen: ‘Oudste god, in wie ik ontstond, en Eerste goden; kijk naar de mensen die uit mijn oog zijn ontstaan; zij spannen samen tegen mij. Vertel mij hoe jullie hen zouden straffen. Kijk naar mij; ik zal hen niet doden totdat ik heb gehoord wat jullie te zeggen hebben.’
Noen zegt daarop: ‘Mijn zoon Ra, hij die groter is dan zijn schepper; ga zitten op uw troon. De angst en het respect voor u is groot, wanneer u uw Oog uitzendt naar de samenzweerders.’
Daarop antwoord Ra dat de mensen naar de woestijn zullen vluchten omdat hun harten angstig zullen worden. Maar de andere goden dringen aan om zijn Oog op de mensen af te sturen, want zij zal ze verslaan. Uiteindelijk gaat Ra akkoord en zendt zijn Oog uit. Ze wordt beschreven als een woeste vorm van de godin Hathor (beter bekend als de leeuwingodin Sachmet).
Ze valt de mensen aan en doodt ze, ook in de woestijn.
Ra ziet het gebeuren en roept naar haar of ze heeft gedaan wat hij haar had opgedragen. Ze antwoordt: ‘U leeft voor mij; ik overwon voor u de mensen en het was een plezier voor mijn hart.’
Aangezien het werk van de godin gedaan is, wil Ra zijn macht over de mensheid weer oppakken, maar als Sachmet eenmaal is uitgezonden, is ze niet zomaar te stoppen. Ze gaat door met het doden van de mensheid, ook als dat niet meer hoeft. Ook Ra kan haar niet stoppen, maar hij bedenkt een list.
Hij laat de snelste boodschappers bij hem komen; ‘zij die zo snel zijn als de schaduw van het lichaam’ en hij laat ze reizen naar Aboe (Elefantine) om daar ‘didit’ te halen. Dit kan worden vertaald als hematiet of als rode oker. De boodschappers moeten grote hoeveelheden hiervan halen en het bij Ra brengen voordat het dag wordt.
‘Zij met het gevlochten haar’, een mythische priesteres in Ioenoe (Heliopolis), wordt ingeschakeld om het te vergruizen, en zachtjes malen de dienstmeisjes gerst om bier te maken. Beide ingrediënten worden met elkaar vermengd, waardoor er een roodkleurig bier ontstaat, wat op bloed lijkt. 7000 kruiken worden gemaakt.
Ra komt samen met de andere goden om het bier te inspecteren. Hij vindt het er prachtig uitzien en vindt zijn idee zeer geslaagd. Hij weet dat hij hiermee de mensheid kan beschermen tegen Sachmet.
Dan zegt Ra: ‘Breng het (rode bier) naar de plaats waarvan de godin zei: ‘ik zal daar de mensen doden’.
Aan het einde van de nacht wordt op die plek het bier uitgegoten en het staat dan drie palmen diep op de velden.
Als de godin daar bij zonsopkomst aankomt, ontdekt zij de vloed op de velden en ze ziet dat haar gezicht erin wordt weerspiegeld. Ze wordt er blij van en gaat ervan drinken en wordt dronken. Daardoor herkent ze de mensen niet meer en op dat moment zegt Ra tegen Sachmet: ‘Wees welkom in vrede oh sierlijke (godin). Voortaan zal deze slaapdrank worden gemaakt in dit seizoen van alle jaren. De dienaressen zullen het maken op het feest van Hathor.’
MvK
Bronnen:
– Les Hypogées royaux de Thèbes, Le Tombeau de Séti I – M.E. Lefebure
– Egyptische sagen en verhalen – J.F. Borghouts
– Legends of Ancient Egypt – M.A. Murray
– Foto van de hemelkoe – Francis Dzikowski, © Theban Mapping Project